پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، اکثر مردم بر این باور بودند که هوش مصنوعی باید وظایف روزمره‌شان مانند مراقبت از فرزندان یا شستن ظرف‌ها را بر عهده بگیرد تا آنها بتوانند با فراغ بال بیشتری به موفقیت در حرفه خود بپردازند و در شغلشان پیشرفت کنند. این رؤیا، تصویری فریبنده از یک دستیار خستگی‌ناپذیر و توانمند را به ذهن می‌آورد که ما را از بند کارهای تکراری آزاد می‌کند و اجازه می‌دهد تا به قله‌های جدیدی از بهره‌وری و خلاقیت دست یابیم. در این تصور، هوش مصنوعی به مثابه یک پرستار کودک ایده‌آل، خدمتکار خانه یا مسئول انجام کارهای روزمره عمل می‌کند و ما را برای تسخیر جهان، آزاد می‌سازد. اما واقعیت چیز دیگری است و به نظر می‌رسد هوش مصنوعی دقیقاً در مسیری معکوس گام برمی‌دارد. به جای آنکه فرزندانمان را سرگرم کند یا خانه را تمیز نگه دارد، این فناوری در حال نزدیک شدن به میز کارمان، ابزارهایمان و حتی عناوین شغلی‌مان است و آینده‌ای را رقم می‌زند که شاید هیچ‌گاه برای آن آماده نبوده‌ایم.

نکته دردناک ماجرا آنجاست که در حالی که ما مشغول خیال‌پردازی درباره هوش مصنوعی به عنوان خدمتکاری مطیع بودیم، این فناوری بی‌صدا در حال کسب مهارت‌هایی بوده که نه تنها مکمل مشاغل ما نیستند، بلکه ممکن است جای آنها را به طور کامل بگیرند. از نگارش اسناد حقوقی گرفته تا تشخیص بیماری‌ها، از طراحی آسمان‌خراش‌ها تا نگارش رمان‌های ادبی، هوش مصنوعی دیگر به ایفای نقش در پشت صحنه یا نقش مکمل راضی نیست و در تلاش است خود را به جایگاه اصلی صحنه برساند؛ که گویا رسیده است. این فناوری، به جای آنکه دستیار وفادار ما باقی بماند، به رقیبی تبدیل شده که ما را وادار می‌کند نه تنها در شیوه کارمان بازنگری کنیم، بلکه از خودمان بپرسیم آیا اساساً در آینده جایی برای کار ما باقی خواهد ماند؟ در آستانه این تحول عظیم، پرسشی بزرگ پیش روی ماست: هوش مصنوعی کدام مشاغل را از آن خود خواهد کرد و برای انسان‌هایی که زمانی رؤیای رهایی از وظایف روزمره را در سر می‌پروراندند، چه چیزی به جا خواهد ماند؟

(شکل ۱) – مشاغلی که سریع‌ترین کاهش در تعداد فرصت‌های شغلی را تا سال ۲۰۳۰ خواهند داشت

در حالی که هوش مصنوعی با شتابی بی‌وقفه برخی مشاغل را از بین می‌برد، همزمان درهای جدیدی را به سوی فرصت‌هایی نوین می‌گشاید؛ فرصت‌هایی که نه تنها با نیازهای جهان مدرن هم‌راستا هستند، بلکه نشان‌دهنده تحولی بنیادین در ماهیت کار انسانی‌اند. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد که بیش از هزار شرکت شامل ۲۲ خوشه صنعتی (Industry Cluster) و بیش از ۱۴ میلیون کارمند در سراسر جهان را مورد بررسی قرار داده، تصویری روشن از تکامل بازار کار تا سال ۲۰۳۰ ترسیم شده است. این گزارش نشان می‌دهد که برخی حرفه‌های در حال ظهور، به‌عنوان پیش‌قراولان این دگرگونی‌اند.

به گفته مدیران اجرایی شرکت کننده در این نظرسنجی، سه شغل با سریع‌ترین رشد (از نظر درصد)، متخصصان کلان داده (Big Data Specialist)، مهندسان فین‌تک (Fintech Engineers) و کارشناسان هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی هستند. شگفت‌آور اینکه ۸۶ درصد از پاسخ‌دهندگان پیش‌بینی کرده‌اند که فناوری‌های هوش مصنوعی و پردازش اطلاعات تا سال ۲۰۳۰ کسب‌وکارشان را به‌کلی متحول خواهند کرد. این اعداد، گواهی بر این واقعیت‌اند که مشاغلی که در قلب نوآوری‌های فناورانه قرار دارند، نه تنها از گزند اتوماسیون در امان مانده‌اند، بلکه به‌عنوان ستون‌های اصلی اقتصاد آینده در حال شکوفایی‌اند. در (شکل ۲) می‌توانید مشاغلی که بیشترین رشد را تا ۲۰۳۰ دارند، مشاهده کنید [۴].

(شکل ۲) – مشاغلی با سریع‌ترین رشد تا ۲۰۳۰ میلادی

این رشد و شکوفایی، تنها بخشی از داستان است. بعضی دیگر ممکن است به واسطه هم‌افزایی با هوش مصنوعی، شکوفایی تازه‌ای را تجربه کنند. این تمایز نه تنها به نوع وظایف و مهارت‌های مورد نیاز هر شغل بستگی دارد، بلکه به میزان انعطاف‌پذیری انسان‌ها در تطبیق با این تغییرات نیز وابسته است. این هم‌افزایی، فرصتی استثنایی را برای بازتعریف نقش انسان در جهانی فراهم می‌کند که ماشین‌ها هر روز سهم بیشتری از آن را به خود اختصاص می‌دهند. برای درک بهتر این تحول، لازم است نگاهی دقیق‌تر به مرز میان انسان و ماشین بیندازیم. بر اساس نظرسنجی «آینده مشاغل ۲۰۲۴ (Future of Jobs Survery 2024)» مجمع جهانی اقتصاد، انتظار می‌رود که سهم وظایف کاری که به‌طور عمده یا کامل توسط انسان‌ها انجام می‌شود، تا سال ۲۰۳۰ دستخوش تغییراتی چشمگیر شود. در حال حاضر، ۴۷ درصد از وظایف کاری عمدتاً توسط انسان‌ها انجام می‌شود، ۳۰ درصد به‌صورت مشترک بین انسان و ماشین و ۲۲ درصد به‌طور کامل توسط فناوری. اما پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۳۰، این نسبت‌ها به ۳۳ درصد برای انسان‌ها، ۳۳ درصد برای همکاری انسان و ماشین و ۳۴ درصد برای فناوری تغییر خواهد کرد که این آمار در (شکل ۳) به تصویر کشیده شده است [۵]. این جابه‌جایی، که از آن با عنوان «مرز انسان-ماشین (Human-Machine Frontier)» یاد می‌شود، نشان‌دهنده کاهش ۱۴ درصدی در وظایف صرفاً انسانی و افزایش قابل‌توجه نقش فناوری در انجام کارهاست.

(شکل ۳) – وظایف انجام شده توسط انسان و ماشین در سال ۲۰۲۵ و ۲۰۳۰ میلادی

این تغییرات تنها به بازتوزیع وظایف میان انسان و ماشین محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند بازنگری اساسی در مهارت‌هایی است که انسان‌ها برای بقا و موفقیت در این بازار کار در حال تحول به آن نیاز دارند. مهارت‌های سنتی که زمانی تضمین‌کننده امنیت شغلی بودند به‌تدریج اهمیت خود را از دست می‌دهند و جای خود را به توانایی‌هایی می‌دهند که با نیازهای عصر دیجیتال هم‌خوانی بیشتری دارند. سازمان‌ها و افراد، برای همگام شدن با این موج، ناگزیر نیازمند سرمایه‌گذاری در آموزش و بازمهارت‌آموزی و مهارت‌افزایی هستند تا بتوانند از پتانسیل‌های هوش مصنوعی بهره ببرند و در عین حال، جایگاه خود را در این پارادایم جدید حفظ کنند. در این میان، شناسایی مهارت‌هایی که در سال‌های پیش‌رو بیشترین تقاضا را خواهند داشت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گزارش مجمع جهانی اقتصاد، با بررسی نظرات کارفرمایان، فهرستی از مهارت‌های رو به رشد و رو به افول را ارائه کرده است که نشان‌دهنده جهت‌گیری آینده بازار کار است. این مهارت‌ها، که انتظار می‌رود در بازه زمانی ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ اهمیت فزاینده‌ای پیدا کنند، نه تنها به ما کمک می‌کنند تا درک بهتری از نیازهای آینده داشته باشیم، بلکه راهنمایی برای آماده‌سازی نیروی کار در برابر این تحولات ارائه می‌دهند. (شکل ۴)، این مهارت‌های رو به رشد را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که توانایی‌های مرتبط با فناوری و تفکر خلاق، در صدر فهرست مهارت‌های مورد نیاز قرار دارند [۴].

(شکل ۴) – مهارت‌های رو به رشد و رو به افول تا سال ۲۰۳۰ میلادی

همان‌گونه که گزارش‌های جهانی نشان می‌دهند، تحولات ناشی از هوش مصنوعی، بازار کار را به‌سرعت دگرگون می‌کنند و ما را در برابر واقعیتی قرار می‌دهند که شاید در رویاهامان نیز جایی نداشته است. مخلص کلام اینکه در حالی که بسیاری از ما هوش مصنوعی را به‌عنوان ابزاری برای رهایی از وظایف روزمره تصور می‌کردیم، همان دستیاری که با دقت و خستگی‌ناپذیری، بار کارهای تکراری را از دوشمان برمی‌داشت، این فناوری اکنون به نیرویی تبدیل شده که نه تنها مشاغل سنتی را تهدید می‌کند، بلکه با خلق نقش‌های جدید، ما را به بازاندیشی در جایگاهمان در این جهان در حال تغییر وامی‌دارد. داده‌ها نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۳۰ در کنار حذف ۹۲ میلیون شغل، ۱۷۰ میلیون شغل جدید ایجاد خواهد شد و مهارت‌هایی نظیر تحلیل داده، تفکر خلاق و تسلط بر فناوری، به کلیدهای اصلی موفقیت در این بازار کار نوین بدل می‌شوند. (شکل ۵) این آمار را نشان می‌دهد [۴].

(شکل ۵) – تعداد مشاغل ایجاد شده و از بین رفته در ۲۰۳۰ میلادی

اما این تحول، تنها به معنای از دست دادن یا به دست آوردن مشاغل نیست؛ بلکه دعوتی است برای بازتعریف نقش انسان در جهانی که فناوری هر روز سهم بیشتری از آن را به خود اختصاص می‌دهد. پرسشی که در آغاز مطرح کردیم؛ هوش مصنوعی کدام مشاغل را از آن خود خواهد کرد و برای ما چه به جا خواهد ماند؟ اکنون پاسخی شرطی می‌یابد: مشاغلی که بر پایه وظایف تکراری و قابل پیش‌بینی استوارند، به‌تدریج به دست الگوریتم‌ها سپرده خواهند شد اما برای انسان‌هایی که آماده‌اند با یادگیری مداوم و انعطاف‌پذیری خود را با این تغییرات همگام کنند، آینده‌ای پر از فرصت‌های نوین در انتظار است. فرصت‌هایی که نه تنها به ما اجازه می‌دهند از قید کارهای روزمره رها شویم، بلکه ما را به خلق ارزش‌هایی دعوت می‌کنند که تنها از دل خلاقیت و بصیرت انسانی برمی‌خیزد.

بنابراین، در آستانه این دگرگونی، انتخاب با ماست: می‌توانیم در برابر این موج مقاومت کنیم و در سایه گذشته بمانیم، یا با شجاعت و هوشمندی آن را به فرصتی برای ساخت آینده‌ای بهتر تبدیل کنیم. آینده کار، متعلق به کسانی است که نه تنها فناوری را می‌پذیرند، بلکه با تکیه بر توانایی‌های منحصربه‌فرد انسانی، خلاقیت، همدلی و تفکر استراتژیک، جهانی را می‌سازند که در آن انسان و ماشین، نه به‌عنوان رقیب، بلکه به‌عنوان همکارانی مکمل، در کنار یکدیگر به پیش می‌روند. زمان آن رسیده است که از رویاهایمان فراتر رویم و با آمادگی و آگاهی، آینده‌ای را رقم بزنیم که شایسته ظرفیت‌های بی‌پایان بشریت باشد.

راستی شما آخرین باری که یک پرامپت کاربردی برای هوش مصنوعی نوشتید، کی بود؟

نقل از دیدوان-اپلیکیشن دانش‌بنیان رصد استراتژیک

منابع

1. https://www.cnbc.com/2025/02/26/as-many-as-41percent-of-employers-plan-to-use-ai-to-replace-roles-says-new-report.html#:~:text=The%20World%20Economic%20Forum's%202025,planning%20on%20adopting%20the%20strategy.
2. https://www.sandtech.com/insight/ai-and-the-future-of-work/
3. https://www.winssolutions.org/jobs-ai-will-replace-challenge-opportunities/#:~:text=Jobs%20such%20as%20data%20entry,operate%20machinery%20with%20increasing%20efficiency.
4. https://reports.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_Report_2025.pdf
5. https://workforcefuturist.substack.com/p/future-of-jobs-report-2025 ‌