به گزارش خبرنگار ایراسین، فوتبال در پاکستان؛ ترکیبی که شاید اگر خیلی هم طرفدار پروپا قرص و دنبال‌کننده ورزش فوتبال باشید، چیزی از آن ندانید.

پاکستانی‌ها با وجود سرمایه‌گذاری‌های مختلف از ارگان‌های نظامی و شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی، باز هم در این ورزش محبوب ناموفق بوده‌اند و هیچ‌گاه در فوتبال مثل کریکت موفقیتی کسب نکرده‌اند. ناگفته نماند که برخلاف بسیاری از کشورهای دنیا، همواره کریکت در پاکستان از فوتبال محبوب‌تر بوده است و حتی هاکی روی چمن را هم به این ورزش ترجیح داده‌اند.

اما در ادامه این مطلب جزئیاتی جالب از سرمایه‌گذاری در فوتبال در این کشور همسایه ایران را مرور خواهیم کرد.

سربازانی که فوتبال را به پاکستان آوردند

خاستگاه فوتبال در پاکستان به میانه قرن نوزدهم بازمی‌گردد؛ زمانی که این ورزش توسط سربازان بریتانیایی در دوران راج بریتانیا معرفی شد. مبلغ مذهبی بریتانیایی، تئودور لیتون پنل، نقش مهمی در معرفی فوتبال به ایالت سرحد شمال‌غربی (که اکنون خیبر پختونخوا نام دارد) در دهه پایانی قرن نوزدهم ایفا کرد. در جنوب، در شهر کراچی، این ورزش از طریق تعامل با ملوانان در بندر بیش از پیش محبوبیت یافت.

یکی از فدراسیون‌های منطقه‌ای که فوتبال را در قلمرویی که اکنون پاکستان نام دارد سازماندهی می‌کرد، «انجمن فوتبال شمال‌غرب هند» بود؛ جایی که باشگاه‌هایی از شهر لاهور و مناطق اطراف آن فعال بودند. باشگاه شاینینگ کوهات نخستین تیم خارج از ایالت بود که در سال ۱۹۳۷ موفق شد قهرمانی مسابقات فوتبال شمال‌غرب هند را با شکست تیم کالج دولتی لاهور با نتیجه ۱–۰ در فینال به دست آورد. افزون بر این، یک لیگ باشگاهی نیز در لاهور برگزار می‌شد که در فصل ۱۹۳۷-۱۹۳۶ توسط باشگاه اولد بویز فتح شد. پیش از استقلال، بسیاری از بازیکنان سرشناس از مناطق امروزی پاکستان نیز در لیگ کلکته حضور داشتند و به‌ویژه در تیم محمدان کلکته خوش درخشیدند.

فوتبالیست‌های کارمند!

از دیرباز و به‌خصوص پس از دورانی که «دوران تاریک فوتبال پاکستان» نام گرفته، فوتبال در این کشور تحت سلطه تیم‌های سازمانی و نیروهای مسلح بوده است که فوتبالیست‌ها را مثل یک کارمند استخدام می‌کردند و به آن‌ها حقوق پایه می‌داند تا برای تیم‌های‌شان بازی کنند. ضمن این‌که وقتی فصل فوتبالی در جریان نبود، این بازیکن‌ها مجبور بودند مثل یک کارمند، کار کنند!

شاید برای‌تان سوال باشد که دوران تاریک چه زمانی رخ داد. وقتی که پاکستان شرقی دست به شورش زد و سرانجام در دسامبر ۱۹۷۱ به کشوری مستقل با نام بنگلادش تبدیل شد و زیرساخت‌های برتر فوتبالی پاکستان شرقی و همچنین لیگ دسته اول داکا را به ارث برد.

در مسابقات قهرمانی ملی فوتبال که از سال ۱۹۴۸ تا ۲۰۰۳ بالاترین سطح رقابت فوتبال مردان محسوب می‌شد، تیم «هواپیمایی پاکستان» مستقر در کراچی ۹ بار قهرمانی را جشن گرفت. پس از معرفی لیگ برتر پاکستان در سال ۲۰۰۴، تیم‌های سازمانی همچنان بر مسابقات داخلی سلطه داشتند و بازیکنان بااستعداد را از باشگاه‌ها جذب می‌کردند، بدون اینکه مبلغی بابت انتقال یا غرامت پرداخت شود. این تیم‌ها اساساً با بودجه ورزشی سازمان خود ادامه حیات می‌دادند و بازیکنان بیشتر به عنوان کارمندان دائمی دیده می‌شدند تا فوتبالیست‌های حرفه‌ای.

از آنجا که فدراسیون فوتبال پاکستان تلاش جدی برای جذب سرمایه‌گذاری و اسپانسر برای تیم‌ها نکرده بود، لیگ تحت سلطه تیم‌های سازمانی و نظامی باقی ماند که این موضوع باعث کاهش استقبال تماشاگران شد.

اکثر تیم‌های سازمانی پس از تعطیلی ورزش‌های سازمانی در پاکستان در سپتامبر ۲۰۲۱ منحل شدند. ورزش‌های سازمانی در آگوست ۲۰۲۲ دوباره احیا شد. از سال ۲۰۲۳ به بعد، باشگاه‌های سازمانی محدود به حضور در جام چلنج ملی فدراسیون فوتبال پاکستان شدند.

پاکستان ایرلاینز

شرکت هواپیمایی بین‌المللی پاکستان (PIA) مستقر در شهر کراچی، در ۲۹ اکتبر ۱۹۴۶ توسط میرزا احمد اسپهانی و آدم‌جی حاجی داوود با نام «اورینت ایرویز» تأسیس شد و ابتدا در کلکته، هند بریتانیایی مستقر بود، قبل از اینکه عملیات خود را در اوت ۱۹۴۷ به کشور تازه مستقل شده پاکستان منتقل کند. اورینت ایرویز ملی شد و شرکت هواپیمایی بین‌المللی پاکستان (PIAC) را تشکیل داد.

این شرکت هواپیمایی خدمات بین‌المللی خود را در سال ۱۹۵۵ به لندن آغاز کرد و مسیر آن از طریق قاهره و رم بود. در سال ۱۹۶۴، این شرکت اولین هواپیمایی غیرکمونیستی بود که به چین پرواز کرد. این شرکت در تأسیس شرکت هواپیمایی امارات در سال ۱۹۸۵ کمک کرد. در سال ۲۰۰۴، PIA مشتری اولیه بوئینگ ۷۷۷-۲۰۰LR شد. در ۱۰ نوامبر ۲۰۰۵، PIA با استفاده از بوئینگ ۷۷۷-۲۰۰LR طولانی‌ترین پرواز بدون توقف یک هواپیمای تجاری در جهان را انجام داد. این پرواز ۲۲ ساعت و ۲۲ دقیقه به طول انجامید و مسیر آن از هنگ‌کنگ به لندن بود.

شرکت هواپیمایی در فوتبال

اما بین تمامی سرمایه‌گذاران و سردم‌داران فوتبال در پاکستان که نه برنامه درستی برای توسعه این ورزش داشته‌اند و نه در آن جدی بوده‌اند، شرکت هواپیمایی پاکستان خودش را برجسته کرد.

باشگاه «پاکستان ایرلاینز» (که به PIA هم مشهور است) در سال ۱۹۵۸ تأسیس شد تا شرکت هواپیمایی بین‌المللی پاکستان (PIA) را در لیگ بین‌دپارتمانی نمایندگی کند. از دهه ۱۹۷۰ تا دهه ۱۹۹۰، این باشگاه بر قهرمانی فوتبال ملی پاکستان تسلط داشت. نخستین عنوان قهرمانی ملی آن‌ها در سال ۱۹۷۱ به دست آمد؛ زمانی که در فینال تیم کراچی را شکست دادند. آن‌ها در سال ۱۹۷۲ موفق به دفاع از عنوان خود شدند و پشاور وایت را از پیش رو برداشتند. سومین قهرمانی‌شان در نخستین فصل از دو فصل ۱۹۷۵ رقم خورد، جایی که تیم استانی پنجاب A را شکست دادند. در سال ۱۹۷۶ نیز عنوان قهرمانی خود را حفظ کردند و تیم راه‌آهن پاکستان را مغلوب کردند.

این تیم در سال ۱۹۸۱ با شکست نیروی هوایی پاکستان، ششمین قهرمانی خود را کسب کرد. در سال ۱۹۸۲ نیز فدراسیون فوتبال ملی پیشنهاد داد تا امکان برگزاری تورنمنت جهانی بین‌خطوط هوایی بررسی شود؛ رقابتی که قرار بود الگوبرداری شده از جام قهرمانان PIA باشد. در صورت موافقت PIA، فدراسیون قصد داشت تأییدیه برگزاری آن را از کنفدراسیون فوتبال آسیا و فدراسیون بین‌المللی فوتبال بگیرد، اما به نظر می‌رسد این طرح هیچ‌گاه عملی نشد.

پس از قهرمانی در مسابقات بین‌استانی ۱۹۸۴، باشگاه PIA به عنوان نخستین نماینده پاکستان در فوتبال باشگاهی آسیا انتخاب شد و در مرحله گروهی مقدماتی قهرمانی باشگاه‌های آسیا ۱۹۸۶–۱۹۸۵ قرار گرفت که در نهایت با قرار گرفتن در رتبه چهارم از میان شش تیم به کار خود پایان داد.

سقوط هواپیمایی!

تیم PIA نتوانست از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ وارد لیگ برتر تازه‌تأسیس پاکستان شود، زیرا پس از برگزاری جام رئیس فدراسیون فوتبال پاکستان (PFF President Cup) در کویته در سال ۲۰۰۳، این تیم منحل شد.

این باشگاه در فصل ۲۰۰۸–۲۰۰۷ لیگ برتر پاکستان دوباره اضافه شد، چرا که تعداد تیم‌های لیگ از ۱۲ به ۱۴ افزایش یافته بود. در نخستین فصل بازگشت، تیم در جایگاه ششم قرار گرفت. PIA در جام ملی چالش فوتبال ۲۰۰۸ نیز حضور یافت اما با قرار گرفتن در رتبه سوم گروهش نتوانست به مرحله بعدی صعود کند.

در فصل ۲۰۰۹–۲۰۰۸، این باشگاه دو پله سقوط کرد و در رده هشتم ایستاد، هرچند در جام ملی چالش ۲۰۰۹ عملکرد خوبی داشت و تا فینال پیش رفت، اما با شکست ۱–۰ برابر تیم آزمایشگاه‌های تحقیقاتی خان (KRL) به نایب‌قهرمانی بسنده کرد. در لیگ برتر ۲۰۱۲–۲۰۱۱، PIA سنگین‌ترین شکست تاریخ خود را تجربه کرد و در خانه با نتیجه ۴–۰ برابر KRL مغلوب شد.

بهترین رتبه تاریخ باشگاه در لیگ برتر پاکستان در فصل ۲۰۱۵–۲۰۱۴ رقم خورد، جایی که در رده چهارم قرار گرفت. تیم در سال ۲۰۱۶ به دلیل بحران‌های داخلی ناشی از خصوصی‌سازی سازمان مادر، از حضور در جام فدراسیون فوتبال پاکستان انصراف داد. در فصل ۲۰۱۹–۲۰۱۸، PIA در مرحله گروهی جام ملی چالش ۲۰۱۸ حذف شد و به دلیل مشکلات مالی از لیگ کناره‌گیری کرد و در نهایت به دسته پایین‌تر سقوط کرد.

سرانجام این باشگاه پس از تعطیلی ورزش‌های سازمانی در پاکستان در سپتامبر ۲۰۲۱ تعطیل شد تا در حال حاضر پرافتخارترین تیم فوتبال این کشور وجود خارجی نداشته باشد!