به گزارش پایگاه خبری ایراسین به نقل از جهان صنعت، دامنه قطعی برق از دو ساعت به تدریج به چهار ساعت در برخی شهرستان‌ها و حتی برخی نقاط تهران گسترش یافته است؛ اتفاقی که به نظر ناگریز می‌آید. از یک‌سو گرمای هوا بر حجم مصرف افزوده و از سوی دیگر پروژه‌های تولید بیشتر برق به کندی پیش می‌رود. عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو زیر تیغ استیضاح قرار گرفته و آنچه در پیش است یک کلاف سردرگم بوده که بیشترین آسیب را ابتدا به بخش تولید و سپس به مردم وارد کرده است.
در چنین شرایطی، سوال بسیاری از مردم این است که چرا دولت با وجود آگاهی از ناترازی برق، مانند سایر کالاهایی که در کشور کمبود ایجاد می‌شود، اقدام به واردات نمی‌کند؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که در اکثر فصول سال، کشورهای همسایه ایران عملاً برق مازاد قابل‌توجهی برای صادرات ندارند. ترکمنستان، ارمنستان و آذربایجان گاهی (به‌ویژه در فصول غیرگرم) مقداری برق مازاد دارند و ایران هم در سال‌های گذشته از این کشورها واردات انجام داده است. از آن‌سو، ترکیه ظرفیت تولید بالایی دارد اما این کشور مصرف بالایی هم دارد و صادراتش بیشتر به اروپا و کشورهای دیگر هدایت می‌شود. عراق نه‌تنها برق مازاد ندارد بلکه خودش از ایران برق وارد می‌کند. پاکستان و افغانستان توان تولید محدودی دارند و در عمل چیزی برای صادرات به ایران باقی نمی‌ماند. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مانند قطر، امارات و عمان از نظر تولید توانمند هستند، اما اتصال شبکه برق آنها به ایران محدود بوده یا امکان آن وجود ندارد و صادرات مستقیم فعلاً عملی نیست.
در نتیجه، در شرایط فعلی فقط چند کشور شمالی ایران می‌توانند در بازه‌های محدود زمانی و با حجم کم برق به ایران بفروشند، آن‌هم مشروط به وجود ظرفیت خطوط انتقال و نبود فشارهای سیاسی.
استاد دانشگاه شریف درباره موانع واردات برق به ایران بیان کرد: در فصل فعلی، کشورهای همجوار ما نیز برق اضافی قابل‌توجهی در اختیار ندارند و در بهترین حالت تنها می‌توانند نیاز داخلی خود را تأمین کنند. بنابراین برخلاف تصور، امکان تأمین برق ما از افغانستان یا دیگر همسایگان وجود ندارد. برای مثال، کل ظرفیت تولید برق پاکستان حدود ۳۰ هزار مگاوات است که همین مقدار هم صرف مصرف داخلی آنها می‌شود. در نتیجه در این فصل اصولاً برقی برای صادرات باقی نمی‌ماند.
هاشم اورعی افزود: دلیل دوم، محدودیت فیزیکی شبکه است. هرچند ما از نظر فنی به شبکه برق برخی کشورهای همسایه متصل هستیم، اما ظرفیت خطوط انتقال بسیار محدود بوده و امکان جابه‌جایی حجم بالای انرژی وجود ندارد. به‌گفته این استاد دانشگاه، سومین مانع، مسائل اقتصادی و سیاسی است. وی ادامه داد: حتی اگر فرض کنیم برق اضافی وجود داشت و شبکه‌ای هم برای انتقال مهیا بود، ایران توان مالی قابل‌توجهی برای خرید آن ندارد. علاوه بر این، در صورت فراهم شدن تمام این شرایط، فشارهای سیاسی - به‌ویژه از سوی ایالات‌متحده - بر کشورهای همسایه باعث می‌شد که از فروش برق به ایران خودداری کنند.
این کارشناس انرژی بر این باور است که موانع متعدد و جدی در زمینه فنی، اقتصادی و سیاسی وجود دارد که باعث می‌شود واردات برق از کشورهای همجوار در شرایط فعلی عملاً امکان‌پذیر نباشد.
اولویت همه کشورها مصرف داخلی است نه صادرات
عضو هیأت‌مدیره فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته نیز در این خصوص گفت: یکی از دلایل اصلی محدودیت واردات برق به ایران این است که کشورهای هم‌سطح و هم‌افق ما از نظر توان تولید انرژی، خودشان ظرفیت چندانی برای صادرات ندارند. به بیان ساده، حتی اگر برخی از این کشورها بتوانند به ما برق بدهند، میزان مازاد آنها بسیار محدود است و اولویت‌شان تأمین نیاز داخلی خودشان خواهد بود.
بهمن صالحی افزود: ظرفیت تولید برق در کشورهای همجوار معمولاً آن‌قدر بالا نیست که بتواند نیاز ایران را پوشش دهد. با این حال، من ایده‌ای نو مطرح کرده‌ام که می‌تواند راه‌حلی برای این مشکل باشد: استفاده از منابع گازی کشورهای همسایه یا نزدیک که ذخایر قابل‌توجهی دارند، برای تولید برق به‌صورت مشترک. در این مدل، با همکاری شرکت‌های بزرگ بین‌المللی فعال در حوزه انرژی، مانند گروه‌های تخصصی مشابه «انرژی ۶۰»، می‌توان نیروگاه‌هایی در همان کشورها احداث و برق تولیدی را در زمان‌های بحرانی به ایران صادر کرد.
وی ادامه داد: البته تعداد کشورهایی که هم ذخایر گاز کافی دارند و هم از نظر سیاسی و فنی توان همکاری با ایران را داشته باشند، زیاد نیست. این موضوع یکی از مسائل استراتژیک و جغرافیایی ایران است چراکه بسیاری از کشورهای اطراف ما از نظر وزن اقتصادی و انرژی، توان قابل‌توجهی برای صادرات به ایران ندارند.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: از سوی دیگر، محدودیت خطوط انتقال و زیرساخت‌های تبادل انرژی، به‌ویژه برق، مانع دیگری است. حتی اگر برق اضافی در کشورهای همسایه وجود داشته باشد، ظرفیت شبکه انتقال در بسیاری از نقاط برای جابه‌جایی حجم بالای انرژی کافی نیست. این محدودیت‌ها گاهی فقط برای استان‌های مرزی قابل جبران است اما برای تأمین نیاز کل کشور کارساز نخواهد بود.
صالحی تأکید کرد: در نهایت، ایران به‌عنوان یک کشور پهناور و مرکز ثقل انرژی منطقه، نباید اتکای استراتژیک خود را صرفاً بر واردات انرژی از کشورهای همجوار بگذارد بلکه باید به سراغ مدل‌های نوین تولید و همکاری منطقه‌ای برود.
بخش‌خصوصی می‌تواند برق وارد کند
دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته معتقد است دولت قادر به واردات برق نیست، ولی بخش‌خصوصی به خوبی از عهده این کار بر می‌آید. حمیدرضا صالحی در همین خصوص به «جهان‌صنعت» توضیح داد: کمبود برق در کشور ما موضوعی جدی است و میزان برقی که دولت می‌تواند وارد کند بسیار محدود است. عمده این واردات هم از چند کشور خاص مثل ترکیه، ارمنستان، ترکمنستان و تا حدی آذربایجان انجام می‌شود. مجموع ظرفیت این کشورها برای صادرات به ایران چندان زیاد نیست و نمی‌توان روی آن به‌عنوان یک راه‌حل پایدار حساب کرد.
وی افزود: مساله اصلی به سیاست‌های دولت برمی‌گردد. اگر در زیرساخت انرژی کشور از ابتدا امکان واردات برای بخش‌خصوصی نیز در نظر گرفته می‌شد، امروز شاید این کمبود به این شدت احساس نمی‌شد. به‌عنوان مثال، بخش‌خصوصی مدتی از ترکمنستان برق وارد می‌کرد و عملکرد خوبی هم داشت، اما متأسفانه برخی تصمیم‌گیران با ایجاد موانع، این روند مثبت را متوقف کردند.
صالحی بر این باور است: دولت در بسیاری از زمینه‌ها به‌دلیل تمرکز بیش از حد بر انحصار، خروجی مطلوب نمی‌گیرد. این مشکل فقط در واردات برق نیست؛ حتی در تولید برق نیز بخش‌خصوصی امکان ورود ندارد. درحالی‌که اگر مجوزهای لازم داده شود، بخش‌خصوصی می‌تواند هم در تولید و هم در واردات فعال شود و راه‌حل‌های متنوعی برای جبران کمبود ارائه دهد، چه برای مصرف خانگی و چه صنعتی.
به گفته وی، افزایش مصرف برق در تابستان، به‌ویژه با رشد همزمان نیاز خانگی و صنعتی، باعث می‌شود فشار بیشتری به شبکه وارد شود. در بسیاری از کشورهای دنیا، دولت با ایجاد زمینه همکاری برای بخش‌خصوصی، نه‌تنها مشکل را حل بلکه بازار انرژی را رقابتی و پایدار می‌کند، اما در ایران این فرصت‌ها اغلب به‌دلیل سیاستگذاری‌های بسته از دست می‌رود.ین بحران وجود ندارد.
ارسال نظر