ایراسین

فشار تقابل منافع، آینده تولید را به چالش می‌کشد؛

انتخاب دشوار بنگاه‌ها

بازار سرمایه، آیینه‌ای از امید یا ناامیدی سرمایه‌گذاران نسبت به آینده اقتصاد است. در این بازار، تعارض منافع میان سهامداران کوتاه‌مدت و چشم‌اندازهای بلندمدت شرکت‌ها پدیده‌ای آشناست. اما در ایرانِ امروز، این تعارض رنگ و بویی متفاوت یافته است. تورم مزمن، نااطمینانی‌های سیاسی، سایه تهدیدهای منطقه‌ای، نرخ بهره واقعی منفی و نبود افق روشن اقتصادی، همگی منجر به شکل‌گیری رفتاری شده‌اند که در ظاهر سوداگرانه به‌نظر می‌رسد، اما در واقع پاسخی طبیعی به ناامنی اقتصادی است.

احیای اقتصاد با مدل بانوی آهنین

هنگامی که مارگارت تاچر در سال ۱۹۷۹ سکان هدایت بریتانیا را به دست گرفت، اقتصاد کشور در وضعیتی اسفناک بود. تورم لجام‌گسیخته، رکود عمیق، اعتصابات گسترده اتحادیه‌ها و صنعتی صنعتی ورشکسته تصویری تیره از آینده ترسیم کرده بودند.

داروی درمان تورم تولید است

تورم، مفهومی است که در زبان مردم به شکل «گرانی» بازتاب پیدا کرده است. این پدیده همواره ناشی از دو عامل کلان است: افزایش تقاضا یا کاهش عرضه. هر جا قیمت‌ها بالا می‌روند، یکی از این عوامل در کار است. به بیان دیگر یا مردم بیش از اندازه تقاضا دارند یا آنکه هزینه تولید افزایش و عرضه کاهش یافته است.

خسارت بزرگ در کمین اقتصاد ایران

امروز همه کشورهای حاشیه خلیج فارس نقشه راه مشخصی برای توسعه دارند؛ برنامه‌هایی که اغلب با افق‌هایی چون ۲۰۳۰، ۲۰۳۵ و حتی ۲۰۵۰ طراحی شده‌اند. این کشورها همزمان با تداوم بهره‌برداری از منابع سنتی خود یعنی نفت و گاز، گام‌های بلندی نیز در مسیر تنوع‌بخشی به اقتصاد و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برداشته‌اند یعنی با دو بال سنت و نوگرایی پرواز می‌کنند.

دورنمای مبهم

در پی شتاب گرفتن مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، بار دیگر بازار شایعات داغ شده و یکی از جنجالی‌ترین ادعاها، طرح موضوع سرمایه‌گذاری هزار میلیارد دلاری آمریکایی‌ها در ایران است؛ عددی حیرت‌انگیز که با واقعیت‌های اقتصاد ایران و رفتار سرمایه‌گذاران آمریکایی در تضاد است. درحالی‌که شرکت‌های چندملیتی آمریکا سرمایه‌های خود را عمدتادر مناطق باثبات، با مزایای مالیاتی و چارچوب‌های حقوقی امن متمرکز می‌کنند، به نظر می‌رسد ایران فعلا در این معادله جایی نداشته باشد.

هم‌راستایی نهادی

سرمایه‌گذاری در تولید، محرک اصلی رشد اقتصادی و رقابت‌پذیری کشور است و نیازمند حکمرانی مطلوب با الزامات نهادی، حقوقی، مالی و فناورانه است. سیاست‌های پایدار، شفافیت، تسهیل مقررات، تقویت حقوق مالکیت و توسعه زیرساخت‌ها نقش کلیدی در جذب سرمایه دارند. برای تحقق اهداف تولید در ۱۴۰۴، هم‌راستایی دولت و بخش‌خصوصی ضروری است. تدوین نقشه راه و برنامه‌ریزی هوشمند، با توجه به فناوری، محیط‌زیست و صادرات، زمینه‌ساز تاب‌آوری اقتصادی است.

دماسنج تولید

«سرمایه‌گذاری برای تولید» وقتی معنا پیدا می‌کند که زمین بازی اقتصاد، امن و قابل پیش‌بینی باشد. بدون ثبات، حتی بهترین شعارها هم راه به جایی نمی‌برند. اقتصاد ایران، سال‌هاست زیر بار تصمیم‌های لحظه‌ای، نرخ‌های پرنوسان و مقررات متغیر، سرمایه را فراری داده است. اگر قرار است تولید جان بگیرد، باید آغوش اقتصاد را برای سرمایه‌گذار امن و قابل پیش‌بینی کرد؛ وگرنه فرصت‌ها باز هم به سمت مقصدی دیگر کوچ خواهند کرد.

زنجیره‌های گمشده

سرمایه‌گذاری نیازمند خوش‌بینی به آینده‌ای باثبات و کم‌ریسک است. بی‌ثباتی‌های داخلی (مدیریتی، سیاستی، تقنینی، سیاسی) و خارجی (تنش‌های منطقه‌ای و جهانی) مانع سرمایه‌گذاری شده و به فرار سرمایه یا فعالیت‌های غیرمولد منجر می‌شود. ایران به دلیل وابستگی به نفت، نیاز بیشتری به روابط باثبات خارجی دارد. دعوت از سرمایه‌گذاری خارجی بدون اصلاح ساختارهای ناکارآمد داخلی و حفظ سرمایه‌های موجود، غیرمنطقی است. همچنین، تکمیل زنجیره‌های صنایع بزرگ برای بهره‌مندی از ارزش افزوده و اشتغال ضروری است.

بسته حمایتی دولت، چگونه به تولیدکنندگان کمک می‌کند؟؛

تضمین یا تسکین؟

پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، دولت از بسته‌ای حمایتی برای صنایع رونمایی کرده که هدف آن جبران خسارت‌ها، حفظ اشتغال و جلوگیری از توقف تولید است. با وجود تصویب و ابلاغ این بسته، اجرای مؤثر آن در گرو هماهنگی فوری میان نهادهای اجرایی و بانکی است؛ وگرنه وعده‌ها ممکن است پیش از تحقق، از رمق بیفتند.